13 sierpnia 2020 - Bartłomiej KRZYCH

W dniu 13.08.2020 r. na adres mejlowy wielickiego „sanepidu” zostało przesłane zapytanie o następującej treści:

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
w Wieliczce

ul. Stroma 11, 32-020 Wieliczka
wieliczka@psse.malopolska.pl

Dotyczy: skażenia wody w Wieliczce i kontroli jakości wody przez ZGK w Wieliczce

W związku ze skażeniem wody pitnej w wodociągu miejskim w Wieliczce, stwierdzonym przez PSSE w Wieliczce dnia 23.07.2020 r. oraz niepokojami mieszkańców co do przyczyn i ewentualnego kolejnego zatrucia wody pitnej, zwracam się z uprzejmą prośbą o wyjaśnienie następujących kwestii:

Czy liczba badań wody pitnej w liczbie 18/19 rocznie, przeprowadzanych rocznie w ramach kontroli wewnętrznej przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Wieliczce (ZGK), odpowiada wymaganiom Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 w sprawie jakości wody?
Czy PSSE w Wieliczce została poinformowana przez ZGK o przekroczeniu parametru „chlor wolny” w badaniu próbek wody pobranych na SUW Bieżanów w dniu 22.04.2020 (wynik 0,39 znacznie przekraczał wartość parametryczną 0,3). Czy przekroczenie tej wartości nie wymagało warunkowego dopuszczenia wody do spożycia?
Czy PSSE w Wieliczce dokonywał zatwierdzenia oceny ryzyka ZGK, o której mowa w par 12 Rozporządzenia o jakości wody?
Czy PSSE w Wieliczce ma zamiar podjąć działania zmierzające do poprawy kontroli jakości wody w Wieliczce?
Czy PSSE w Wieliczce zna potencjalne źródło lub przyczynę skażenia wody w Wieliczce?

UZASADNIENIE

Ad.1. Wg Rozporządzenia (par. 5-6) przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne zobowiązane jest prowadzenia wewnętrznej kontroli jakości wody. Rozporządzenie to określa minimalną częstotliwość badań próbek wody. Schemat obliczania określa załącznik nr 3 do rozporządzenia, w którym wyznacza się ilość badań próbek wody w zależności od dobowej objętości dostarczanej wody (4 badania za pierwsze 1000 m3/24h plus 3 badania za kolejne 1000 m3/24, uzupełnione do całości).

Szczegółowo przedstawia to niniejsza tabela:

Według sprawozdań Zarządu ZGK w Wieliczce, w roku 2018 wyprodukowano (w tym zakupiono) w sumie 3 973 985 m3 wody, co daje 10 887,63 m3 na dobę. W 2019 roku wyprodukowano 3 755 860 m3 wody, co daje 10 290,03 m3 na dobę. Bazując na przepisach rozporządzenia, w obu przypadkach należy zaokrąglić tę liczbę do 11 000 m3 na dobę, a przy tej dobowej objętości ilość badań w ciągu roku w ramach kontroli wewnętrznej powinna wynosić 34 (trzydzieści cztery).

Należy jednak mieć na uwadze, iż woda w Wieliczce pochodzi w zasadzie z 3 ujęć: zakupu z MPWiK Kraków (ujęcie z Dobczyc), ujęcia w Bieżanowie i ujęcia w Węgrzcach Wielkich, które zasilają określone strefy zaopatrzenia w Mieście i Gminie Wieliczka. Poglądowe obszary przedstawia niniejsza mapka:

W uproszczeniu: woda z Dobczyc zasila południowe wsie oraz os. Krzyszkowice w mieście, woda z Bieżanowa zasila miasto oraz część wsi na północy gminy, woda z Węgrzc W. zasila część północy gminy). Powyższy podział został dokonany w oparciu o informację od ZGK, uzyskaną w odpowiedzi na zapytanie w ramach wniosku o dostępie do informacji publicznej w sierpniu 2019 roku.

Szczegółowe dane dotyczące ilości produkowanej wody dostępne są w sprawozdaniach Zarządu ZGK. Niniejsza tabela wycięta jest ze sprawozdania Zarządu ZGK w Wieliczce za rok 2019.

Wyliczając przepisową ilość badań wody w podziale na strefy zaopatrzenia dla roku 2019, otrzymujemy następujące wyniki (po podzieleniu danych rocznych przez 365 dni i uzupełnieniu do 1000 m3):

– woda z MPWiK ujęcie Dobczyce: 7 000 m3/24h, co daje 22 badania w ciągu roku

– woda z ujęcia Bieżanów: 4 000 m3/24h, co daje 13 badań w ciągu roku

– woda z ujęcia Wegrzce Wielkie: 1000 m3/24h, co daje 4 badania w ciągu roku.

Zatem po uwzględnieniu podziału wody na strefy zaopatrzenia, wymagana rozporządzeniem ilość próbek wody dla parametrów grupy A wynosi w sumie 39, co oznacza, że Zakład Gospodarki Komunalnej, przy deklarowanej ilości produkowanej wody, powinien dokonać badania 39 próbek wody w ciągu roku w ramach kontroli wewnętrznej. Dodatkowo (zgodnie z par 6, 1), c) rozporządzenia), badanie wody powinno zostać przeprowadzone każdorazowo w określonych przypadkach, np. intensywnych opadów deszczu, a takowe miały miejsce w maju 2019, kiedy to zalane zostało centrum miasta Wieliczka (okolice Ośrodku Zdrowia i OSP) oraz część sołectw (np. Czarnochowice, jak również okolice ujęcia wody w Bieżanowie). Oprócz tego, dodatkowe badania powinny być wykonane w ramach kontroli zewnętrznej przez państwowe służby sanitarne.

Tymczasem z informacji ZGK wynika, iż w 2019 roku przeprowadzono jedynie 19 badań próbek wody, z czego tylko 3 były badaniem wody zasilanej z ujęcia Bieżanów, przy czym brak jest badania próbek w punkcie ujęcia wody w SUW Bieżanów.

Dodatkowo zrobione były 3 badania wody zmieszanej (Dobczyce/Bieżanów), co w sumie dawałoby 6 próbek. Nawet przy tym założeniu uwzględnienia wody zmieszanej, jest to ilość nie spełniająca nawet 50% wymaganej rozporządzeniem ilości badań w ciągu roku (jak wyliczono wyżej, dla wody z Bieżanowa powinno być ich PRZYNAJMNIEJ 13 dla parametrów z grupy A, czyli np. bakterie E. Coli).

Nie lepiej sprawa ma się w roku 2020. Do dnia skażenia wody, stwierdzonego 23 lipca 2020 roku (a więc przez większą część roku), ZGK wykonał jedynie 11 badań, z czego tylko 2 próbki dotyczyły wody z ujęcia w Bieżanowie. Dodatkowo jedna próbka dotyczyła wody zmieszanej. Co więcej, ostatnie badanie wody z Bieżanowa robione było na bazie próbek z 22 kwietnia 2020 roku, a więc 3 miesiące przed stwierdzeniem skażenia, a badanie to, wykonane na próbce z ujęcia wody na SUW Bieżanów, wykazało przekroczoną wartość parametryczną chloru wolnego (0,39 przy dopuszczalnej wartości do 0,3). Poniższe tabele przedstawiają listy badań próbek wody ZGK w roku 2019 oraz 2020 wraz z przypisanymi ujęciami wody (lista badań ze witryny ZGK, ujęcia przypisanie na podstawie deklaracji ZGK oraz porównania wskaźników twardości ogólnej i przewodności elektrycznej próbek wody).

Podsumowanie badań ZGK w roku 2019

Podsumowanie badań ZGK w roku 2020

Wynika zatem z tego, iż przed skażeniem wodociągu, woda z ujęcia w Bieżanowie przez kwartał nie była w ogóle badana w ramach kontroli wewnętrznej, która wymagana jest przepisami prawa. Zaniedbanie to doprowadziło do wielotygodniowego dostarczania mieszkańcom wody niezdatnej do spożycia, co narażało ich na utratę zdrowia, bo już w próbkach z 3 lipca 2020 w prywatnych badaniach przeprowadzonych na próbkach z 2 osobnych lokalizacji w mieście Wieliczce odnotowano bakterie coli. Warto tu również odnotować fakt, iż po 2 dniach płukania sieci wodociągowej, w miejscowości Zabawa stężenie bakterii Coli nadal było bardzo wysokie. Zasadne wydaje się wiec pytanie, jak wysokie było to stężenie przed płukaniem sieci oraz jak długo skażona woda dostarczana była mieszkańcom Zabawy? Z informacji ZGK wynika, że ostatnie badane wody wodociągu w tej okolicy (sklep Żabka w Zabawie) robione było w 2018 roku. Zasadne jest zatem nie tylko pytanie o częstotliwość badań, lecz również o równomierność badań w wodociągu, bo jak widać nawet jeśli woda z ujęcia jest dobrej jakości, to w innej części wodociągu stężenia bakterii coli mogą być bardzo wysokie.

Ad.2. Wedle rozporządzenia o jakości wody, w Par 6, 2), c), zakład wodociągowo-kanalizacyjny zobowiązany jest do informowania inspekcji sanitarnej oraz burmistrza o przekroczeniu wartości parametrycznej dla parametrów określonych w części D załącznika nr 1 do rozporządzenia, a więc m.in. CHLOR WOLNY. Czy PPIS w takim przypadku nie powinien stwierdzić warunkowej przydatności wody do spożycia, jak wskazuje na to par 21, ust 3, pkt 2) ?

Ad.3. Zgodnie z rozporządzeniem zakład wodociągowo-kanalizacyjny może do konać oceny ryzyka, która zmniejsza wymaganą ilość badań próbek wody. Zasadne jest zatem pytanie, czy ZGK w Wieliczce taką analizę ryzyka sporządzał i przedstawiał do zatwierdzenia.

Ad.4. Należy zwrócić uwagę, iż wykrycie skażenia wody w wodociągu wielickim nastąpiło w efekcie wykrycia bakterii coli w prywatnych badaniach wody (oprócz 2 przedszkoli, plotki mówią również o jednej placówce handlowej w Wieliczce). Gdyby nie te badania, 40 tys. mieszkańców Wieliczki spożywałoby wodę niezdatną do picia być może i przez kolejny tygodnie, a stężenie bakterii coli mogłoby znacznie wzrosnąć (od 3 lipca do 16 lipca wzrosło diametralnie z ok 5-8 jtk do 25-30 jtk w punktach przedszkolnych, a w Zabawie po 2 dniach płukania sieci stężenie bakterii wynosiło 77 jtk/100 mln).

Ad.5. Zarówno Zakład Gospodarki Komunalnej w Wieliczce jak i władze samorządowe gminy Wieliczka do tej pory nie przedstawiły potencjalnych przyczyn skażenia wody oraz powziętym środkom zapobiegania powtórnego skażenia wody. Dlatego zasadne jest pytanie do służb sanitarnych, czy potencjalne przyczyny są znane oraz czy będą podejmowane działania w ramach kontroli zewnętrznej, które zmniejszą ryzyko dostarczania mieszkańcom skażonej wody przez okres wielu tygodni.

Zarazem informuję, iż racji notorycznego ignorowania przez ZGK i władze Wieliczki uwag mieszkańców i służb (WIOŚ, Wody Polskie) dotyczących nielegalnego zrzucania ścieków oraz zaniedbań infrastruktury wodociągowej (30% strat wody), w dniu 30 lipca 2020 r. do Prokuratury Rejonowej w Wieliczce zostało złożone zawiadomienie o popełnieniu przestępstw przez ZGK w Wieliczce z uwagi na zaniedbania w zakresie infrastruktury kanalizacyjnej (wielokrotne, długotrwałe wypuszczenie ścieków komunalnych do potoków na obszarze ochrony wód podziemnych subzbiornika „Bogucice”) oraz braku odpowiedniej kontroli wewnętrznej jakości wody, co skutkowało dostarczaniem produktu o jakości niezgodnej z wymogami i naraziło mieszkańców na utratę zdrowia.

Z racji tego, iż woda to kluczowa sprawa dla życia mieszkańców, uprzejmie proszę o rzetelne odpowiedzi i potraktowanie sprawy jako pilnej.

Bartłomiej Krzych

Mieszkaniec Strumian gm. Wieliczka

www.panbartek.pl

Załącznik: